Historia

60 lat Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Jedność” w Krośnie
1959-2019
 

 
 
Wstęp
W tym roku przypada 60. rocznica utworzenia najstarszej, funkcjonującej do dziś spółdzielni mieszkaniowej w Krośnie, która zarządza obecnie 13 blokami. Warto z tej okazji pochylić się nad historią Spółdzielni „Jedność” oraz poznać ludzi, którzy przez dziesięciolecia ją tworzyli. Kolejne rozdziały będą pojawiały się w niedługich odstępach czasu. Zapraszam do lektury!
Marek Klara – Prezes Zarządu
 
Część I – Założenie Spółdzielni „Jedność” w Krośnie
W pierwszej kolejności należy poznać potrzeby, które legły u podstaw zamysłu powstania najstarszych budynków naszej Spółdzielni. W tamtych czasach miasto Krosno szybko dźwigało się z traumy wojennej, zmieniając się w sposób zasadniczy z małego miasteczka w większy organizm miejski. Decyzją władz niemieckich pod sam koniec wojny całkowicie zostało zniszczone sąsiednie Jasło, co otworzyło Krosnu pole do przejęcia roli najważniejszego na południe od Rzeszowa ośrodka miejskiego, który zdominował gospodarczo i społecznie tę część ówczesnego województwa rzeszowskiego w kolejnych latach. To właśnie tutaj zaczęły koncentrować się rozliczne ośrodki – od polityczno-administracyjnych, poprzez edukacyjne, do przemysłowych. Do miasta zaczęły napływać coraz to liczniejsze grupy nowych mieszkańców. Wśród nich byli chłopi z okolicznych miejscowości, ale także przesiedleńcy z ziem, które po II wojnie światowej zostały włączone w skład ZSRR, nauczyciele, lekarze. Dużą grupę stanowili też inżynierowie, których do Krosna przyciągał dynamicznie rozwijający się przemysł, czasami nawet ocierający się o pewne ambicje badawczo-naukowe (to tu przecież powstały zręby Instytutu Naftowego). Ci wszyscy ludzie musieli gdzieś mieszkać. Spośród tych grup społecznych rekrutowali się założyciele naszej Spółdzielni oraz jej pierwsi mieszkańcy. Ponieważ SBM „Jedność” od samego swego początku była spółdzielnią typu własnościowego, co wiązało się z koniecznością dysponowania większym kapitałem, to większość z nich stanowili przedstawiciele lokalnego establishmentu.

Dopiero 15 lat po wyzwoleniu Krosna postanowiono sięgnąć po możliwość budowy obiektów wielorodzinnych poprzez organizacje spółdzielcze. Spółdzielczość zaraz po wojnie – pomimo swojej pięknej karty w zaspokajaniu potrzeb obywateli już w okresie II Rzeczpospolitej – była w całkowitym odwrocie. Nie pasowała do modelu centralnego sterowania gospodarką. Poza tym problemy ludnościowe wielu regionów zostały chwilowo „rozwiązane” poprzez masowe migracje czasów powojennych. Do dyspozycji mieszkańców przeludnionych wsi i miast stały setki tysięcy budynków na tzw. Ziemiach Odzyskanych.

Stabilizacja społeczna oraz zmiana władzy w okresie odwilży październikowej dały zielone światło do rozwoju tej formy budownictwa. Uwolniono rygory związane z nadzorem administracyjnym nad mieszkaniami prywatnymi i spółdzielczymi. Jak grzyby po deszczu zaczęły więc powstawać w miastach spółdzielnie, które budowały kolejne bloki, zmieniając oblicze wielu ośrodków miejskich. Po kilku latach także w Krośnie dostrzeżono szansę, jaką dawała formuła samoorganizacji ludzi w spółdzielniach, dających zainteresowanym możliwość pozyskaniem nowych mieszkań.

Dla Spółdzielni „Jedność” wszystko zaczęło się w 1959 roku. W przeciągu paru miesięcy odbyło się kilka spotkań, które legły u podstaw skutecznego powołania „Jedności”. Jak to w tamtych czasach bywało, wszystko było pod czujną kuratelą władz.

Pierwszy krok został wykonany 19 sierpnia 1959 roku. W Prezydium Powiatowej Rady Narodowej odbyło się spotkanie założycielskie Spółdzielni Mieszkaniowej na terenie miasta Krosna – jeszcze bez skonkretyzowanej nazwy, a tylko z generalnie określonym terenem działania. Miało ono charakter intencyjny. W naradzie uczestniczyło raptem siedem osób. Byli to: Bronisław Basza – przewodniczący Prezydium PRN, nieznany z nazwiska przedstawiciel jasielskiego oddziału Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Mieszkaniowych, Józef Wilk – kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkań, inż. Lech Stanula, dr Alina Sawicka, dr Zygmunt Sawicki, inż. Janas. Każda z tych osób miała podczas spotkania swoją rolę do odegrania. Do przewodniczącego Prezydium należało zagaić spotkanie i poruszyć kwestie generalne. Rolą kierownika Wilka było osadzenie problematyki spółdzielczości mieszkaniowej w realiach miasta Krosna. Według niego potencjalnymi, choć jeszcze nie uzbrojonymi terenami, które miały być zajęte pod budownictwo społeczne, były ulice Lwowska, Wojska Polskiego i Powstańców Warszawskich. Dr Alina Sawicka i inż. Lech Stanula, reprezentując czynnik społeczny, podkreślali konieczność zorganizowania spółdzielni mieszkaniowej na terenie miasta Krosna dla stworzenia możliwości uzyskania mieszkań z własnych wkładów przy pomocy kredytów państwowych. W trakcie narady wybrano też komitet organizacyjny powstającej Spółdzielni. W jego skład weszli: inż. Henryk Bęben, dr Alina Sawicka, Lech Stanula, Władysław Stronczak i Henryk Stryszowski.
 

Niecały miesiąc później, 10 września 1959 roku, doszło z inicjatywy komitetu do zwołania Walnego Zebrania Założycielskiego Członków Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowej typu własnościowego w Krośnie. Skład tym razem było nieco większy, choć na sali znajdowało się raptem kilkanaście osób. Pod przyjętym wówczas statutem są podpisy założycieli naszej Spółdzielni, którym należy się wdzięczna pamięć. Byli to:
  • Henryk Bęben (1893-1971);
  • Władysław Stronczak (1908–1968);
  • Lech Stanula (1911-1985);
  • Stanisław Pąprowicz (-);
  • Alina Sawicka (1922-2003);
  • Zygmunt Sawicki (1923-1988);
  • Adam Kozłowski (-);
  • Henryk Stryszowski (1931-1995),
  • Tadeusz Matłosz (1924-2013);
  • Henryk Śliwiński (1919-1985);
  • Eugenia Budnicka (1898-1968);
  • Helena Samborska (1917-2004);
  • Eleonora Dubiel (-).
Całość zebrania była w zasadzie poświęcona wyborom władz Spółdzielni oraz uchwaleniu planów budowlanych. Inżynierowi Bębnowi przypadło w udziale odczytać proponowany tekst statutu. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że w trakcie tego właśnie spotkania pojawiła się funkcjonująca do dziś nazwa SBM „Jedność” w Krośnie. Była to nazwa bardzo popularna wśród różnych instytucji życia publicznego w tamtym czasie – wpisywała się w potrzeby zwykłych ludzi, a odpowiadała także hasłom władzy ludowej.

Wpisowe ustalono na poziomie 100 złotych, a udział - 500 złotych. Walne Zgromadzenie powołało także pierwszą Radę Nadzorczą, do której weszli:
  • inż. Lech Stanula,
  • dr Alina Sawicka,
  • dr Adam Kozłowski,
  • Tadeusz Matłosz,
  • Eleonora Dubiel,
  • Henryk Śliwiński.
Lech Stanula przy pracy
Lech Stanula przy pracy
W skład pierwszego Zarządu zostali powołani:
  • inż. Henryk Bęben,
  • inż. Władysław Stronczak,
  • Henryk Stryszowski.
Plan funkcjonowania Spółdzielni, omówiony na tym spotkaniu, był bardzo ambitny. W perspektywie trzyletniej co roku miał powstawać nowy blok. Aby to jednak było możliwe trzeba było pozyskać tereny i chętnych do objęcia członkostwa w spółdzielni. Ale o tym już w kolejnej części…
 

 

Współpracujemy